İNTERNET ORTAMINDA YER ALAN UYGUNSUZ İÇERİKLERİN KALDIRILMASI VE UNUTULMA HAKKI
İnternet üzerinden yayımlanan, hukuka aykırılık teşkil eden, kişilik haklarını ihlal edici nitelikteki uygunsuz haber, video, fotoğraf, yorum gibi içeriklerin kaldırılması veya silinmesi işlemi, ancak yer veya içerik sağlayıcı tarafından yerine getirilebilmektedir.
İnternet üzerinden yapılan yayınların düzenlenmesi, hukuka aykırı içeriklerin kaldırılması ve internet sitelerine erişimin engellenmesine dair temel kurallar 5651 sayılı “İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi Ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun” ile düzenlenmiştir.
5651 Sayılı Kanun internet ortamında yapılan yayınların sistematik bir düzen içerisinde tutulması, içeriklerin kontrol altına alınması ve aynı zamanda yapılan bu yayınlar yoluyla işlenen suçlar ile mücadele edilmesi hakkındaki kanundur.
5651 Sayılı Kanun kapsamında bulunan internet sağlayıcıların yükümlülükleri;
Bu Kanun kapsamında internet sağlayıcı kurum ve kuruluşlar kendi ağları içerisinde dağıtılan IP adres bilgilerini, kullanıma başlama ve bitiş saatlerini ve kullanılan IP adreslerine bağlanan bilgisayarların MAC adreslerini elektronik ortamda kayıt altına almak zorundadır.
Bu kayıtların doğruluğunu ve bütünlüğünü teyit etmek, elde edilen verileri dosyanın oluşturulduğu zaman bilgisi ile (HASH) günlük olarak kayıt altına almak ve geçmişe dönük 1 yıl süre içinde oluşturulan bütün dosyaları saklamak ve oluşturulan bu dosyaların gizliliğini temin etmektir.
İçeriklerin Kaldırılması, Erişimin Engellenmesi Şartları;
İnternette yayınlanan içeriklerin kaldırılması şartları 5651 sayılı Kanun’nun 8. ve 9. maddelerinde düzenlenmiş olup şu şekildedir;
Kişilik haklarının ihlal edilmesi:
5651 sayılı Kanun md.9/1 kapsamında bir kimse, kişilik haklarının internet paylaşımları ile ihlal edilmesi durumunda bu içeriklerin kaldırılmasını ve bu içeriklere erişimin engellenmesini talep edebilir. Kişilik haklarını ihlal eder nitelikteki paylaşımların suç teşkil etmesi gerekmemektedir. Kişilik haklarının ihlali nedeniyle internet içeriğine erişimin engellenmesi için Sulh Ceza Hakimliğine başvurulması gerekmektedir. Sulh Ceza Hakimliğince verilecek erişim kararı yalnızca ihlalin gerçekleştiği içeriğe yönelik olacaktır. Bunun yanında içerik yer sağlayıcısına başvurularak ihlal niteliğindeki içeriklerin çıkarılmasının talep edilmesi mümkündür.
İçeriğin Kanunda sayılı suçlardan birini teşkil etmesi:
Kanunda sayılı İntihara yönlendirme (TCK m.84),Çocukların cinsel istismarı (TCK m.103/1), Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma (m.190), Sağlık için tehlikeli madde temini (m.194), Müstehcenlik (m.226), 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun’da yer alan suçların işlendiği konusunda yeterli şüphenin olması halinde suç soruşturma aşamasında ise Sulh Ceza Hakimliği, suç kovuşturma aşamasında ise yargılamanın yapıldığı mahkeme tarafından erişimin engellenmesine karar verilebilir.
Erişimin engellenmesi kararının birer örneği, gereği yapılmak üzere Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumuna (BTK) gönderilir. Kararın gereği, derhal ve en geç kararın bildirilmesi anından itibaren “dört saat” içinde BTK tarafından yerine getirilir.
Özel hayatın gizliliğinin ihlal edilmesi:
5651 sayılı Kanuna göre internet aracılığı özel hayatın gizliği ihlal edilen kimseler Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumuna, ihlalin yapıldığı internet sitesinin tam adresi ile içeriğin hangi yönlerden özel hayatın gizliliğini ihlal ettiğini ve kimlik bilgilerini içerir belgeleri ile başvurarak içeriğin kaldırılmasını talep edebilir. BTK, bu talebi uygulanmak üzere derhâl Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne bildirir, erişim sağlayıcılar bu tedbir talebini en geç dört saat içinde yerine getirir.
Telif haklarının ihlal edilmesi:
Telif hakkı ihlal edilen kimseler, öncelikle içerik sağlayıcısına başvuracak eğer içerik sağlayıcısı ihlali gidermez ise bu kez Cumhuriyet Savcılığına başvurularak servis sağlayıcının içerik sağlayıcıya sunduğu hizmeti durdurması kararı verilmesi talep edebilecektir. Bu şekilde servis sağlayıcısının hizmeti durdurması halinde hak ihlalinin durdurulması sağlanacaktır.
Kamu yararını gerektiren bir halin varlığı:
5651 sayılı Kanun m.8/A gereği, yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, millî güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden biri varsa, Bakanlıkların talebi üzerine BTK tarafından internet ortamında yer alan içeriğin kaldırılması veya bu içeriklere erişimin engellenmesi kararı verilebilir. Kamu yararına dayalı bir içeriğin kaldırılması veya erişimin engellenmesi talebi Bakanlıklar tarafından sunulabilecektir.
Unutulma Hakkının kullanılması ile erişimin engellenmesi ve içeriklerin kaldırılması:
Unutulma hakkı, bireyin geçmişte hukuka uygun olarak yayılmış ve doğru nitelikteki bilgilerinin, zamanın geçmesine bağlı olarak erişimden kaldırılmasını ya da gündeme getirilmemesini talep etme hakkıdır. Unutulma hakkı bireylere, geçmişlerine bir ölçü de olsa sünger çekme imkanı sunar.
2012 yılında ortaya atılan ve 2014 yılında Avrupa Adalet Divanı’nın kullanıcıların kendilerine ait bazı linklerin silinmesi istemi üzerine bütün arama motorlarının bu istemi yerine getirmesi gerektiği yönünde vermiş olduğu karar ile uygulanmaya başlamıştır.
Diğer bir tanımı ile unutulma hakkı, dijital hafızada yer alan bireye ait fotoğraf, kimlik bilgisi, adres ve diğer kişisel içeriğin yine bireyin kendi talebi ile geri getirilemeyecek biçimde ortadan kaldırılmasıdır. Her ne kadar bir bilgi hukuka uygun olarak yayılmış olsa da bir süre sonra bu bilginin yayılması veya internet içeriklerinde yer alması hukuka aykırı hale gelebilmektedir.
Unutulma hakkının kişisel verilerin korunması kapsamında, kişinin lekelenmeme hakkını ihlal ediyor oluşu gerekçesiyle talep edilmesi mümkündür. Silinmesi talep edilen içeriklerin bir başkasının fikir ve ifade özgürlüğünü ihlal etmesi halinde adil bir denge gözetilerek içeriklerin kaldırılması hakkında karar verilir.
Sosyal Medyada Yer Alan İçeriklerin Kaldırılma Usulü
Youtube, twitter, facebook, instagram gibi sosyal medya kolları üzerinden suç işlenmesi, kişilik haklarının veya özel hayatın gizliliğinin ihlal edilmesi, internet ortamında unutulma hakkı, kamu yararının gerektirmesi gibi hallerde yine Sulh Ceza Hakimliğine başvurularak erişimin engellenmesi ve içeriğin kaldırılması talep edilebilir.
Bunun dışında sosyal medya platformlarının kişilik hakkını ihlal eden, uygunsuz olarak nitelendirilecek içeriklerinin denetlenmesini sağlamak amacıyla kendi iç mekanizmaları mevcuttur. Herbiri kendi içerisinde değişiklik gösteren sosyal medya alanlarında çeşitli bildirim ve ihlal butonları üzerinden ilgili talep ve şikayetleri almaktadır. Şikayet ve İhlal bildirimleri üzerine inceleme yapılmakta ve içerikler kaldırılmaktadır.
Arama Motorlarında Yer Alan İçeriklerin Kaldırılma Usulü
Arama motorları günümüzde bilgi akışının yoğun olduğu ve internet ortamında online olarak her türlü bilgiye ulaşabildiğimiz platformlardır. Arama motorlarında içerik kaldırma ise google, yandex, baıdu ve benzeri platformda yayınlanan içerikleri silme ve kaldırmayı ifade etmektedir.
Google, Yandex, Bing gibi arama motorlarında yapılan indeks bilgilerinin kaldırılması ile olumsuz içeriğin yer aldığı sayfalar yapılan aramalarda bulunamaz. Ancak, içerik kaynak web sayfasında yer almaya devam eder. Kaynak web sayfasındaki olumsuz içeriğin kaldırılması, ancak sulh ceza hakimliğine başvurularak olumsuz içeriklerin kaldırılması veya erişimin engellenmesi yoluyla mümkündür.
Google arama motorunda Google Olumsuz İçerik Bildirme yolu ile, Yandex arama motorunda Yandex İletişim Ofisi aracılığı ve Yandex help center bildirimi aracılığı ile, Bing arama motorunda Bing Sorun Bildirme ile uygunsuz içeriğin kaldırılması ve silinmesi talep edilebilir. Ancak belirttiğimiz gibi bu içeriklere erişimin engellenmesi için Sulh Ceza Hakimliğine başvurulması gerekmektedir.